Những tin tức về các ứng dụng mới nhất của công nghệ vào đời sống luôn gợi lên trong chúng ta rất nhiều háo hức pha chút băn khoăn.
Thực tế cho thấy tiến bộ của công nghệ ngày càng ảnh hưởng đến đời sống của con người một cách rõ ràng, trực tiếp hơn, và có thể nói chúng tác động rất nhanh đến cả ứng xử của chúng ta trước hoàn cảnh sống.
Công nghệ khắp nơi
Ít năm trước đây, Misfit được nhắc đến như một điển hình thành công của một công ty khởi nghiệp trong công nghệ với việc đưa ra thị trường những sản phẩm được thiết kế theo tiêu chuẩn mỹ thuật cao nhưng không chỉ để làm đẹp.
Các thiết bị của Misfit được “ngụy trang” dưới vỏ bọc trang sức, thực tế chúng là cầu nối cung cấp thông tin về sức khỏe của người sử dụng, giúp họ theo dõi sát sao tình hình sức khỏe của mình cùng với tiến trình tập luyện, từ đó có những điều chỉnh phù hợp.
Cùng trong xu hướng đó, nhiều nhà cung cấp mới xuất hiện trên thị trường với các thiết bị y tế “đeo tay”, đặc biệt hữu dụng đối với những cá nhân đang phải chung sống với những bệnh lý mãn tính như tim mạch, tiểu đường, huyết áp hay béo phì.
Chỉ với một dụng cụ nhỏ gọn xinh xắn đeo trên tay, một kết nối Internet mà nay đã rất phổ biến, bất kỳ ai cũng có thể cùng bác sĩ của mình theo dõi chặt chẽ các chỉ số liên quan đến tình trạng sức khỏe. Với công nghệ, việc duy trì một y bạ được cập nhật ngay trong thời gian thực là một việc khả thi. Ở Việt Nam, sự xuất hiện của ứng dụng eDoctor gần đây cũng cho thấy mức độ quan tâm của cộng đồng đến các công nghệ y khoa đang ngày càng lớn.
Công nghệ đang giúp việc khai thác các tài nguyên chung của xã hội ngày càng hiệu quả và tối ưu. Một chiếc xe hơi đang di chuyển và trống chỗ ngay lập tức trở thành một phương tiện vận tải công cộng khi tham gia mạng lưới của Uber.
Cho dù rào cản còn rất nhiều như thường thấy ở những trường hợp tiên phong khác, nhưng những dịch vụ như Uber chắc chắn đang góp phần làm thay đổi diện mạo cuộc sống hằng ngày của chúng ta. Các dự án kinh doanh dựa trên nền tảng công nghệ giúp người lao động ở mọi trình độ chuyên môn và tay nghề có thể đáp ứng nhanh nhất các yêu cầu công việc được đưa ra với chi phí thấp nhất đang hình thành.
Đồng hồ đeo tay có chức năng đo đếm chỉ số sức khỏe
Ở cấp độ vĩ mô, công nghệ đang được nhắc đến như một động lực của nhiều ngành kinh tế, từ nông nghiệp, giao thông, hậu cần… cho đến bán lẻ. Khi kết nối Internet là không thể thiếu và số thiết bị được kết nối vào Internet vẫn đang tăng theo hàm mũ thì ý tưởng về một “đế chế” Internet của Vạn vật đang đến gần hơn bao giờ hết.
Điều khiển thiết bị gia dụng ở nhà riêng ngay từ bàn làm việc ở cơ quan là ứng dụng đơn giản nhất mà những người chủ xướng Internet của Vạn vật nhắc đến, nhưng thành phố thông minh, bến cảng thông minh, kho bãi thông minh, trang trại thông minh… mới thật sự là đích ngắm của những người cổ xúy cho xu hướng này. Thực tế đang chứng minh là họ hoàn toàn có lý.
Gần đây nhất, chuyện chiếc máy bay không người lái (drone) được Amazon đem ra trình diễn trong một “phi vụ” giao hàng chính xác đã để lại ấn tượng mạnh đối với những ai quan tâm đến công nghệ.
Còn trong các cửa hàng bán lẻ, các nhãn hàng đang làm ngạc nhiên khách mua khi cho trình chiếu lên màn hình mọi thông tin về món hàng ngay khi khách vừa cầm hàng mẫu lên xem. Cùng lúc, các ứng dụng trên điện thoại di động bắt đầu nhắc người mua hàng về chương trình khuyến mãi đang áp dụng cho nhãn hàng trên quầy trưng bày mà họ vừa đi qua. Mọi chuyện đang diễn ra như trong một kịch bản mà mọi hành vi của chúng ta đều đang bị “ai đó” theo dõi.
Những dự báo ấn tượng
Trong khi công chúng đang đi từ ngạc nhiên đến thán phục khi tiếp nhận thông tin về các ứng dụng công nghệ, các nhà chuyên môn cũng đang quan sát những diễn tiến mới nhất và cố gắng đưa ra những dự báo về tương lai.
Wearable technology (công nghệ đeo mang) đang được mở rộng phạm vi áp dụng. Không chỉ dừng lại ở các thiết bị đeo tay hay cầm tay, các nghiên cứu đã đạt được nhiều thành tựu xa hơn, cho phép chế tạo những vật liệu thông minh dưới dạng vải, rồi đây quần áo mà người ta mặc trên người sẽ không còn là quần áo đơn thuần nữa: chúng ghi nhận và truyền đi thông tin về thói quen và tình trạng sức khỏe của người mặc.
Sự bùng nổ của các nguồn dữ liệu và sự phức tạp của thông tin đã được nhắc đến rất nhiều, mà khái niệm “dữ liệu lớn” (big data) mới chỉ là bắt đầu. Do sự bùng nổ của các nguồn dữ liệu, việc phân loại và phân tích đang ngày càng trở nên bất khả thi và đắt đỏ. Máy tính và các phương tiện tính toán hỗ trợ quá trình ra quyết định của con người cần một cơ chế thông minh hơn, chính xác hơn là chúng cần có khả năng tự học.
Các nhà khoa học và công nghệ tiên phong đã đáp lại yêu cầu đó bằng những thành quả đáng khích lệ: một khái niệm mới là DNN – deep neural net – đang bước ra khỏi không gian phòng thí nghiệm để đi vào lãnh địa của sản xuất công nghiệp. Ta có thể tin tưởng vào một ngày không xa, những robot có khả năng tiếp thu các biến chuyển tinh tế nhất của môi trường xung quanh sẽ có mặt ngay trong không gian của các gia đình để đóng vai của một người giúp việc cần mẫn.
Nhẫn thông minh giúp kết nối điện thoại thông qua Bluetooth
Công nghệ cũng làm cho các mô hình giáo dục trực tuyến phát triển lên một cấp độ mới. Một bài giảng có thể được truyền tải đến hàng ngàn người học cùng lúc, với tương tác sinh động gần như lớp học truyền thống, thầy và trò ngồi đối diện nhau. Mọi rào cản về thời gian và không gian địa lý biến mất. Thay đổi phi thường đó đang thách thức các nhà giáo dục và mô hình giáo dục truyền thống.
Một điểm nhấn khác là công nghệ in 3D đang tiến những bước đầy ấn tượng, đích đến có lẽ sẽ là cái ngày mà người ta có thể click chuột và in ra một… chiếc xe hơi. Những thành quả đầu tiên trong nghiên cứu và chế tạo nguyên liệu in 3D đã xuất hiện, với các loại hợp kim và nguyên liệu tổng hợp khác phù hợp với in 3 chiều.
Sự trưởng thành của công nghệ in 3D chắc chắn sẽ làm các dây chuyền sản xuất và cả chuỗi cung ứng truyền thống thay đổi: các khâu từ thiết kế trên máy tính, sản xuất trong công xưởng cho đến việc đưa sản phẩm đến tay người sử dụng sẽ trở nên gắn bó, đan xen khắng khít hơn nhiều.
Nhắc đến ngành vật liệu trong những năm gần đây, không thể bỏ qua graphen – vật liệu làm từ carbon nguyên chất có độ dày chỉ tương đương một nguyên tử, tức là mỏng hơn túi bọc thực phẩm tới 60.000 lần, gần như trong suốt khi được chia thành các tấm.
Với những đặc tính đó, graphen đang được trông chờ như một yếu tố then chốt làm nên cuộc cách mạng về công nghệ trong tương lai. Các cường quốc công nghiệp đang sải bước trên đường đua giành lợi thế trong ứng dụng loại vật liệu mới này. Trung Quốc đang được xem là quốc gia dẫn đầu với số bằng sáng chế liên quan đến graphen nhiều nhất.
Và không thể không nhắc đến những tiến bộ trong ngành năng lượng, đặc biệt là các công nghệ và vật liệu mới phục vụ lưu trữ điện năng. Nếu điện năng dư thừa có thể được cất trữ thì một ngày nào đó, chúng ta sẽ sống yên ổn mà không cần mạng lưới điện phức tạp như hiện nay.
Thiết bị bay không người lái
Chuẩn bị gì cho ngày mai?
Tác động tích cực của tiến bộ công nghệ vào đời sống ngày càng sâu sắc và không thể khước từ. Công nghệ mở ra cơ hội và thúc đẩy sự phát triển của kinh tế. Tuy nhiên, rất nhiều câu hỏi cần được đặt ra ngay từ bây giờ để đảm bảo rằng tương lai sẽ là tương lai của máy móc được nhân bản hóa chứ không phải là con người bị máy móc hóa.
Hãy tưởng tượng một hôm nào đó, khi chúng ta hướng mắt nhìn vào một món ăn trên bàn trong một buổi tiệc ấm cúng thì lập tức nghe lời khuyên sát bên tai rằng phần ăn đó có quá nhiều calori và gây hại cho sức khỏe, rằng chúng ta không được phép dùng phần ăn đó. Hay khi trở về nhà thì hệ thống điều khiển quyết định bật đèn sao cho đủ độ sáng mà không để cho ta điều chỉnh sáng tối theo những sắc thái tình cảm riêng mình.
Các drone không dừng lại là phương tiện vận chuyển mà đang tham gia việc ghi hình viễn thám. Và thế là những quan ngại cũng bắt đầu: nếu chi phí sản xuất ra chúng ngày càng rẻ, cho phép nhiều người có thể sở hữu và vận hành, thì người ta sẽ bảo vệ bản thân mình thế nào, ít nhất để không bị xâm phạm đời tư?
Rồi khi những chiếc ôtô không người lái, được điều khiển hoàn toàn tự động xuất hiện trên đường phố châu Âu, và sẽ ngày càng nhiều, người ta bắt buộc phải đặt câu hỏi: Cái ngày mà bọn trẻ con sẽ đưa bố mẹ đi làm, chứ không chờ bố mẹ đưa đi học nữa, có phải đang đến gần? Và dường như đã đến lúc nghĩ về việc thay đổi những luật lệ liên quan đến trách nhiệm của người lái xe!
Thế giới đang thay đổi ngày càng nhanh và sự phát triển của công nghệ là lý do chính của tốc độ thay đổi đó. Nếu ở thế kỷ 19, nước Anh cần đến 150 năm để nhân đôi thu nhập bình quân trên đầu người, ở thế kỷ 20, nước Mỹ mất 50 năm để đạt thành quả tương tự, thì trong thế kỷ 21, những nước như Trung Quốc hay Ấn Độ chỉ cần có 15 năm. Chuẩn bị gì để hòa cùng nhịp thay đổi đó rõ ràng không phải là câu hỏi chỉ để hỏi!
Vũ Thái Hà – Bài đã đăng trên TTCT số ra ngày 01/01/2016